Category: Εργοθεραπεία

Η διάσπαση προσοχής ή απροσεξία, δηλαδή η δυσκολία ενός παιδιού να παραμείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα με την οποία καλείται να ασχοληθεί, είναι μια κατάσταση την οποία συναντάμε συχνά σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Πολλές φορές συνοδεύεται και από υπερκινητικότητα, καθώς και από δυσκολία ελέγχου των παρορμήσεων. Πολύ συχνά συνυπάρχει με κάποια μορφή δυσκολίας μάθησης. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται και από, μικρότερου ή μεγαλύτερου βαθμού, δυσκολία στην επικοινωνία.

Ειδικότερα όσον αφορά στη συνύπαρξη της απροσεξίας με την υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα, διακρίνουμε τρεις καταστάσεις, ανάλογα με το εάν κάποια από τις δύο δυσκολίες παρουσιάζεται εντονότερη. Έτσι, κάποια παιδιά εμφανίζουν κυρίως απροσεξία, άλλα κυρίως υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα, και κάποια παρουσιάζουν εξίσου συμπτώματα και των δύο τύπων.

Τα παιδιά που εμφανίζουν διάσπαση προσοχής παρουσιάζουν κυρίως:

• Δυσκολία στο να «απομονώνουν» τα ερεθίσματα που είναι σχετικά με τη δραστηριότητα με την οποία πρέπει να ασχοληθούν. Για την ακρίβεια, φαίνεται να παρατηρούν και να «προσέχουν» όλα τα πράγματα ταυτόχρονα. Για παράδειγμα, «προσέχουν» εξίσου το κείμενο που καλούνται να διαβάσουν και τα μολύβια που βρίσκονται στη μολυβοθήκη δίπλα τους. Στην τάξη ακούν και παρατηρούν με την ίδια ένταση τη δασκάλα που τους μιλά και το χτένισμα του κοριτσιού που κάθεται μπροστά τους.

• Δυσκολία στη μετάβαση από τη μια κατάσταση/δραστηριότητα στην άλλη. Δυσκολεύονται αρκετά στο να επανασυντονίσουν την προσοχή τους σε μια δραστηριότητα που ακολουθεί αυτή που έχουν μόλις ολοκληρώσει.

• Δυσκολία στο να παραμείνουν συγκεντρωμένα για αρκετό, για την ηλικία τους, χρονικό διάστημα (δηλαδή έχουν μικρή διάρκεια προσοχής, ενώ κουράζονται γρήγορα όταν ασχολούνται με δραστηριότητες που απαιτούν πνευματική ένταση). Πριν την εφαρμογή κατάλληλου προγράμματος παρέμβασης, ένα παιδί με διάσπαση προσοχής – ειδικά αν φοιτά στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού – μπορεί να έχει διάρκεια συγκέντρωσης που δεν ξεπερνά τα 5 λεπτά.

• Δυσκολία στο να θυμούνται τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντά τους. Έτσι, συχνά λείπουν από τη σχολική τους τσάντα βιβλία, τετράδια ή άλλα είδη απαραίτητα για την επόμενη μέρα. Επίσης, πολλές φορές παραλείπουν να ενημερώσουν τους γονείς τους για κάτι σημαντικό που πρόκειται να γίνει στο σχολείο (π.χ. μια εκδρομή, συνάντηση με τη δασκάλα κ.λπ.), ακόμη και όταν τους έχει δοθεί ενημερωτικό έγγραφο για το θέμα αυτό. Πολύ συχνά παραλείπουν να κάνουν τις σχολικές εργασίες τους ή να μελετήσουν για την επόμενη μέρα.

• Δυσκολία στην οργάνωση του χρόνου και του χώρου τους. Συχνά ο χώρος στον οποίο εργάζονται περιγράφεται ως «χαοτικός». Η σχέση τους με τον χρόνο είναι εξίσου χαώδης, καθώς βιώνουν τις χρονικές έννοιες και τη χρονική διάρκεια με ιδιαίτερο τρόπο (δεν έχουν «αίσθηση του χρόνου»). Τις περισσότερες φορές παραπονιούνται ότι «δεν έχουν χρόνο», ενώ μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν πολλές ώρες – ακόμα και μέρες – διαθέσιμες. Όταν δε καλούνται να ολοκληρώσουν μια δραστηριότητα, δυσκολεύονται να τη φέρουν σε πέρας εντός του χρονικού πλαισίου που θα της αντιστοιχούσε κανονικά. Αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο όταν έχουν αρκετό χρόνο στη διάθεσή τους.

• Έντονες διακυμάνσεις στην ικανότητα για συγκέντρωση, αλλά και στις μαθησιακές τους επιδόσεις. Πολλές φορές δίνουν την εντύπωση ότι «χάνονται μέσα σε ένα δικό τους κόσμο» και ότι δεν ακούν πλέον τίποτα από αυτά που τους λέμε.

Όταν η διάσπαση προσοχής συνοδεύεται από υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα, τα παιδιά συχνά:

• Δυσκολεύονται να παραμείνουν καθισμένα όταν οι συνθήκες το απαιτούν (σηκώνονται συχνά από το κάθισμά τους, αναζητούν αφορμές για ν α σηκωθούν από τη θέση τους και να κινηθούν μέσα στον χώρο κ.λ.π.)

• Εμφανίζουν κινητική ανησυχία (για παράδειγμα, στριφογυρίζουν στην καρέκλα τους, «παίζουν» με τα μολύβια τους, μουντζουρώνουν, εκσφενδονίζουν αντικείμενα αναζητώντας κινητική εκτόνωση κ.ά.)

• Αναζητούν συχνά κινητική εκτόνωση (π.χ. κάνοντας «ακροβατικά» την ώρα που περπατούν)

• Μιλούν πολύ, αλλά δυσκολεύονται στην οργάνωση του προφορικού τους λόγου. Συχνά κάνουν αρκετές μικρές παύσεις (ε….) όταν καλούνται, για παράδειγμα, να αφηγηθούν κάτι. Πολλές φορές δυσκολεύονται να «βρουν» την κατάλληλη λέξη για να εκφράσουν αυτό που σκέφτονται. Συχνά, κατά την αφήγηση γεγονότων ή την περιγραφή, παραλείπουν απαραίτητες πληροφορίες. Τα γεγονότα μπορεί να παρουσιάζονται με εσφαλμένη χρονική αλληλουχία και χωρίς λεπτομέρεια. Οι προτάσεις είναι συνήθως απλές και σύντομες, ενώ ταυτόχρονα παρατηρούνται προβλήματα ροής και συνοχής.

Σημειώνουμε ότι οι δυσκολίες που μόλις περιγράψαμε πρέπει να εμφανίζονται τουλάχιστον σε δύο περιβάλλοντα στα οποία κινείται το παιδί (συνήθως στο σπίτι και στο σχολείο), προκειμένου να μπορεί κανείς να υποψιαστεί ότι αυτές οφείλονται σε μια κατάσταση εγγενή, και δεν είναι αποτέλεσμα άλλων, περιβαλλοντικών παραγόντων.

Άλλα προβλήματα που παρατηρούνται συχνά σε παιδιά με διάσπαση προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα είναι:

• Δυσκολίες στη μάθηση. Για παράδειγμα, συχνά δυσκολεύονται στην απομνημόνευση, καθώς και στην ανάκληση των πληροφοριών που έχουν ήδη «αποθηκεύσει» στο μυαλό τους
• Δυσκολία στον συντονισμό των κινήσεων
• Ιδιόρρυθμος κύκλος ύπνου-εγρήγορσης. Συχνά δυσκολεύονται να ξυπνήσουν το πρωί, μπορεί να έχουν υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας ή και να κοιμούνται διακεκομμένα το βράδυ.
• Ιδιόρρυθμες συνήθειες φαγητού (τάση να τρώνε λιγάκι και συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας – δηλαδή να «τσιμπολογάν»)
• Φοβίες
• Άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια για τις επιδόσεις τους
• Δυσκολία στις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους
• Δυσκολία στα ομαδικά παιχνίδια
• Δυσκολία στο να ακολουθούν τους κανόνες συμπεριφοράς
• Τάση να ματαιώνονται εύκολα.

Η διάσπαση προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα αποτελεί κατά κανόνα μια κατάσταση εγγενή, νευρολογικής αιτιολογίας. Αν και δεν είναι δυνατό να θεραπευθεί, υπάρχουν παρεμβάσεις οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική βελτίωσή της. Επιπλέον, η ένταση των συμπτωμάτων της τείνει να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, χωρίς ωστόσο οι εκδηλώσεις της να εξαλείφονται. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να απευθύνεται κανείς όσο το δυνατόν νωρίτερα σε κάποιον ειδικό, ώστε να προλαμβάνονται τυχόν δευτερογενείς καταστάσεις, όπως είναι τα συμπτώματα υπερβολικού άγχους, η  κατάθλιψη ή η επιθετικότητα.

Συνήθως, ένα πρόγραμμα παρέμβασης για διάσπαση προσοχής περιλαμβάνει συνεδρίες ψυχοθεραπείας/συμβουλευτικής προς τους γονείς ή/και το παιδί, ειδικής διαπαιδαγώγησης και εργοθεραπείας, όταν παρατηρούνται δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό. Σε μερικές περιπτώσεις προτείνεται και φαρμακευτική αγωγή από παιδοψυχίατρο. Η αγωγή αυτή  δε θεραπεύει το πρόβλημα, αλλά προσφέρει ανακούφιση από τα συμπτώματά του, όταν αυτά είναι τόσο έντονα, που κάνουν πολύ δύσκολη την καθημερινότητα του παιδιού.

Ακολουθούν μερικές χρήσιμες συστάσεις, που όμως δεν μπορούν σε καμμία περίπτωση να υποκαταστήσουν την ειδική εξατομικευμένη παρέμβαση. Έτσι…

• Είναι σημαντικό να φροντίζουμε ώστε ο χώρος στον οποίο εργάζεται το παιδί να έχει όσο το δυνατό λιγότερα ερεθίσματα που θα μπορούσαν να αποσπάσουν την προσοχή του. Μολυβοθήκες, κασετίνες, διακοσμητικά, παιχνίδια καλό είναι να βρίσκονται έξω από το οπτικό του πεδίο την ώρα της μελέτης. Είναι επίσης καλό το κάθισμα του παιδιού να είναι στραμμένο προς τον τοίχο, ο οποίος με τη σειρά του θα πρέπει να είναι όσο πιο «γυμνός» γίνεται. Στο γραφείο θα πρέπει να υπάρχουν μόνο τα απαραίτητα (ένα μολύβι/στυλό και μια γόμα). Ομοίως, στη σχολική τάξη, συστήνεται ο μαθητής με δυσκολία συγκέντρωσης να κάθεται σε μπροστινό θρανίο, όσο πιο κοντά στην έδρα γίνεται.
• Χρησιμοποιούμε οπτικοποιημένα προγράμματα για τις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού, προκειμένου να το βοηθήσουμε να οργανώνει καλύτερα τον χρόνο του. Αυτοκόλλητες ετικέτες και κουτιά ταξινόμησης μπορούν εξάλλου να βοηθήσουν τον μαθητή στην οργάνωση του χώρου του.
• Δίνουμε στο παιδί τη δυνατότητα να κάνει συχνά μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης. Κατά κανόνα, τα διαλείμματα αυτά καλό είναι να μην υπερβαίνουν τα 10 λεπτά της ώρας. Μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε ευχαριστεί το παιδί – συμπεριλαμβανομένης και της έντονης κινητικής δραστηριότητας – εκτός από ενασχόληση με ηλεκτρονικά μέσα, όπως η τηλεόραση, ο υπολογιστής, οι παιχνιδομηχανές κ.τ.ό.. Τα τελευταία απορροφούν υπερβολικά το ενδιαφέρον και την προσοχή του, με αποτέλεσμα το παιδί να δυσκολεύεται να επανέλθει στη μελέτη.
• Αν το παιδί έχει ανάγκη από κινητική εκτόνωση, φροντίζουμε να τού αναθέτουμε συχνά καθήκοντα που θα του επιτρέψουν να εκτονωθεί κινητικά («Γιαννάκη, φέρε ένα ποτήρι νερό στη θεία σου!», «Θα με βοηθήσεις με το σφουγγάρισμα;»). Ακόμη και εν ώρα μελέτης ή μαθήματος, παρόμοιες «αποστολές» τον βοηθούν σε μεγάλο βαθμό να εκτονωθεί και να χαλαρώσει, ενώ παράλληλα τονώνουν την αυτοπεποίθησή του.
• Γραπτές συμφωνίες ανάμεσα σε εμάς και το παιδί μπορεί να το βοηθήσουν περισσότερο στον έλεγχο της συμπεριφοράς του, σε σχέση με τα προφορικά «συμβόλαια». Ωστόσο, φροντίζουμε να υπενθυμίζουμε συχνά στο παιδί τη συμφωνία που έχουμε κάνει. Είναι απαραίτητο να ενισχύουμε το παιδί κάθε φορά που συμπεριφέρεται με τον επιθυμητό τρόπο. Η ενίσχυση θα πρέπει ωστόσο να μην περιορίζεται στην υλική «αμοιβή» που θα έχουμε συμφωνήσει από πριν μαζί του (π.χ. ένα πακέτο αυτοκόλλητα), αλλά να περιλαμβάνει και ηθική ενίσχυση, η οποία θα τονίζει τον πραγματικό σκοπό της επιθυμητής συμπεριφοράς (π.χ. «Μπράβο, Γιάννη! Διάβασες τα μαθήματά σου και αύριο θα καταλάβεις πολύ καλύτερα το επόμενο κεφάλαιο στη Γλώσσα!»
• Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονίζουμε τα όσα καταφέρνει το παιδί, παραβλέποντας σφάλματα και αδυναμίες. Για παράδειγμα, επαινούμε τον μαθητή που γράφει για πρώτη φορά τις ασκήσεις του, παραβλέποντας τυχόν λάθη που έχει κάνει. Επιβραβεύοντας κάθε του προσπάθεια, όσο μικρή και αν είναι αυτή, τού προσφέρουμε βιώματα επιτυχίας, που με τη σειρά τους τον ενθαρρύνουν να προσπαθήσει ακόμα περισσότερο. Αντίθετα, η κριτική και η επισήμανση των σφαλμάτων και αδυναμιών του, τον αποθαρρύνουν σε μεγάλο βαθμό, καθώς – όπως ήδη είπαμε – έχει την τάση να ματαιώνεται εύκολα και να εγκαταλείπει.

Βαλίνα Ζάχου, Ειδική Παιδαγωγός, MSc

Ο Αυτισμός είναι μια σοβαρή αναπτυξιακή διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά.

Η αιτία του αυτισμού εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη, παρά τις επίμονες μελέτες. Πιθανολογείται ότι ο αυτισμός είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού διαφόρων αιτιών. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν νευρολογικό πρόβλημα, που επηρεάζει εκείνα τα τμήματα του εγκεφάλου, τα οποία επεξεργάζονται τη γλώσσα και τις πληροφορίες, που δίνουν οι αισθήσεις.

Προσβάλλει 1 στις 2.500 γεννήσεις. Σύμφωνα με πρόσφατες ευρωπαϊκές έρευνες τα ποσοστά των ατόμων που εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές του φάσματος του αυτισμού ανέρχονται σε 58 ανά 10.000 άτομα. Τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν δημοσιευτεί μελέτες στην Αμερική που αναφέρουν ότι 1 ανά 88 παιδιά στο γενικό πληθυσμό έχουν διαγνωστεί με αυτισμό!

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με αυτισμό και 30.000 άτομα με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης. Τα νούμερα αυτά ίσως είναι μικρά καθώς διευρύνεται η διαδικασία της διάγνωσης.

Ο αυτισμός παρουσιάζεται σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις φυλές, τις εθνικότητες και τις κοινωνικές τάξεις. Τέσσερα στα πέντε άτομα με αυτισμό είναι αγόρια.

Εκτός από τα σοβαρά προβλήματα στη γλώσσα και τις κοινωνικές σχέσεις, τα άτομα με αυτισμό βιώνουν συχνά μια τρομερή υπερκινητικότητα ή ασυνήθιστη παθητικότητα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, καθώς επίσης και στις σχέσεις τους με τους γονείς τους, τα μέλη της οικογένειας και τα άλλα άτομα.

Τα άτομα με αυτισμό απολαμβάνουν συχνά τις ίδιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες με τα άτομα που δεν πάσχουν από κάποια αναπηρία. Συχνά, τους αρέσει η μουσική, το κολύμπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες.

Συχνά τα άτομα με αυτισμό μπορεί να έχουν ένα συγκεκριμένο ενδιαφέρον σε κάποια δραστηριότητα στην οποία γίνονται “expert“. Θέματα για συγκεκριμένα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι τα αθλητικά νέα, οι διαδρομές των λεωφορείων, η γεωγραφία, οι μάρκες αυτοκίνητων,

Για άλλα άτομα, τα συγκεκριμένα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι πράγματα που ερεθίζουν τις αισθήσεις τους, όπως για παράδειγμα το να βλέπουν το νερό να τρέχει, να ξεφυλλίζουν τις σελίδες ενός βιβλίου, να τρίβουν τα χέρια τους σε συγκεκριμένα υφάσματα.

Στον αυτισμό, τα προβλήματα συμπεριφοράς κυμαίνονται από πολύ σοβαρά έως πολύ ελαφριάς μορφής. Τα σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς εκδηλώνονται με τη μορφή ασυνήθιστης, επιθετικής και, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.

Αυτοί οι τρόποι συμπεριφοράς μπορεί να είναι επίμονοι και πολύ δύσκολο να αλλάξουν. Συχνά, όμως, ακόμα και άτομα που πάσχουν από ελαφριά μορφή αυτισμού έχουν σημαντικές δυσκολίες στην καθημερινή τους ζωή, λόγω των ελλείψεων τους στους τομείς της επικοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων.

Ο αυτισμός μπορεί να υπάρχει μόνος του ή σε συνδυασμό με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως νοητική καθυστέρηση επιληψία, κώφωση, τύφλωση. Τα περισσότερα παιδιά με νοητική υστέρηση αναπτύσσουν ικανότητες με έναν ομοιογενή ρυθμό μάθησης, παρόλο που είναι πιο αργός από εκείνον των παιδιών της ίδιας ηλικίας.

Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν αποκλειστικά ανομοιογενή εξέλιξη ικανοτήτων. Τείνουν να έχουν ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς, με πιο κοινή την δυσκολία τους να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν με τους άλλους, ενώ συχνά αναπτύσσουν πολύ μεγαλύτερες ικανότητες σε κάποιους άλλους τομείς, ιδίως σε ότι αφορά τη μνήμη. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον αυτισμό από την νοητική καθυστέρηση ή από άλλες διαταραχές. Η λανθασμένη διάγνωση θα οδηγήσει σε λανθασμένη θεραπεία και εκπαίδευση.

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας, είναι σημαντικό να γίνει νωρίς η διάγνωση της διαταραχής, ο καθορισμός των σημείων όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες στο άτομο και έτσι να ξεκινήσει νωρίς  η αντιμετώπισή τους (πρώιμη παρέμβαση).

Μελέτες δείχνουν ότι όλα τα άτομα με αυτισμό μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπευτική και εκπαιδευτική αντιμετώπιση. Πολλά άτομα με αυτισμό δείχνουν τελικά μεγαλύτερη ανταπόκριση στους άλλους καθώς μαθαίνουν να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους.

Άρτεμις Σπυροπούλου, Λογοθεραπεύτρια

Επειδή κάθε παιδί αναπτύσσεται με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο, είναι αδύνατο να πει κανείς ακριβώς πότε ή πώς το παιδί σας θα αναπτύξει τέλεια μια συγκεκριμένη δεξιότητα. Τα αναπτυξιακά ορόσημα μπορούν να σας δώσουν μια γενική ιδέα για τις αλλαγές που μπορείτε να περιμένετε, αλλά μην ανησυχήσετε αν η ανάπτυξη του μωρού σας έχει μια ελαφρώς διαφορετική πορεία.

Από τη γέννηση ενός παιδιού και μέχρι την ηλικία των 5 ετών εξελίσσονται τα πιο σημαντικά στάδια ανάπτυξης τα οποία θα σηματοδοτήσουν τη μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού σε διάφορους τομείς. Τα στάδια ανάπτυξης αφορούν κυρίως τον συναισθηματικό, οπτικοκινητικό, γλωσσικό, γνωστικό και κοινωνικό τομέα. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να το παροτρύνουμε να μάθει να αυτοεξυπηρετείται από πολύ μικρή ηλικία. Αυτό θα το βοηθήσει σε όλη την μετέπειτα ζωή του σε πολλούς τομείς όπως,

• λεπτή κινητικότητα
• αδρή κινητικότητα
• λόγος
• κοινωνικοποίηση

Όπως μπορεί να καταλάβει κανείς τόσο η αδρή όσο και η λεπτή κινητικότητα είναι απαραίτητα «εφόδια» στην μετέπειτα ανάπτυξη του παιδιού και η ανάπτυξη τους ξεκινά από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.

Το σίγουρο είναι ότι το να μάθει να αυτοεξυπηρετείται απαιτεί από τους γονείς πλεόνασμα υπομονής, χρόνου και κόπου. Αλλά να είστε βέβαιοι ότι οι προσπάθειες που κάνετε τώρα, όταν το παιδί προσπαθεί να ζήσει με μεγαλύτερη αυτονομία όλες τις πτυχές της ζωής του θα ανταμειφθούν. Η νέα κατάκτηση θα εδραιωθεί γρήγορα και το πέρασμα θα γίνει με τρόπο ουσιαστικά «ανώδυνο».

2-3 ετών

Κίνηση

1. Το παιδί ανεβαίνει – κατεβαίνει σκάλες με βοήθεια.
2. Κάνει πηδηματάκια επιτόπου στο πάτωμα.
3. Ανοίγει πόρτες. Γυρίζει πόμολα και χερούλια.
4. Σκαρφαλώνει στα έπιπλα.
5. Χτίζει πύργο με 6 κύβους.
6. Πιάνει το μολύβι με τον αντίχειρα και τον δείκτη, ακουμπώντας το στο μέσο.

Κοινωνικότητα, Αντίληψη

1. Αντιγράφει αυτά που κάνουν οι μεγάλοι.
2. Διαλέγει τα παιχνίδια του. Ξέρει να τα χρησιμοποιεί σωστά.
3. Λέει ότι θέλει να ουρήσει.
4. Φτιάχνει puzzle με 3 κομμάτια.
5. Αντιγράφει κύκλο.
6. Ταυτίζει 3 χρώματα.
7. Συνεργάζεται με αυτό που του λέει ο γονιός, τις μισές περίπου φορές.
8. Κάθεται να ακούσει μουσική ή ένα παραμύθι για 5-10 λεπτά.

Δραστηριότητες καθημερινής ζωής

1. Ελέγχει την σιελόρροια.
2. Τρώει μόνο του με το κουτάλι και πίνει νερό από το ποτήρι, λερώνοντας λίγο.
3. Πίνει το γάλα του από ποτηράκι και χρησιμοποιεί καλαμάκι. Έχει κόψει το μπιμπερό.
4. Πλένει, σκουπίζει τα χέρια του
5. Βουρτσίζει τα δόντια του μιμούμενο.
6. Βάζει τα παπούτσια του.
7. Βγάζει κάλτσες, παπούτσια, παντελόνι.
8. Βάζει κάλτσες, μπουφάν ή ζακέτα.

Λόγος

1. Χρησιμοποιεί μια λέξη για να εκφράσει την ανάγκη του για την τουαλέτα.
2. Χρησιμοποιεί το πρώτο πρόσωπο του ενικού, όταν αναφέρεται σε κάτι που κάνει το ίδιο τη στιγμή που μιλάει (πχ. παίζω, τρώω).
3. Το παιδί ρωτά συνεχώς ερωτήσεις. Τι είναι αυτό, τι είναι το άλλο κτλ.
4. Χρησιμοποιεί φράσεις 2 λέξεων.

 

3-4 ετών

 

Κίνηση

1. Το παιδί στέκεται στο ένα πόδι για λίγη ώρα.
2. Κάνει ποδήλατο με τρεις ρόδες.
3. Χτίζει πύργο με εννέα κύβους.
4. Κάνει ψαλιδιές.
5. Ανεβαίνει σκάλες, ένα πόδι στο κάθε σκαλί.
6. Πιάνει με τα δυο του χέρια μια μπάλα όταν του την πετάνε.

Κοινωνικότητα, Αντίληψη

1. Ξέρει να διακρίνει το μεγάλο, το μικρό.
2. Ονομάζει τις εικόνες που βλέπει σε παιδικά βιβλία.
3. Γνωρίζει τη μέρα από τη νύκτα.
4. Κάνει αυτό που του ζητάνε 3 στις 4 φορές.
5. Μετράει ως το 3.
6. Προσθέτει χέρια ή πόδια σε μισοτελειωμένο άνθρωπο.
7. Ονομάζει 3 χρώματα.

Δραστηριότητες καθημερινής ζωής

1. Το παιδί ελέγχει τους σφιγκτήρες (παραμένουν στεγνά – ελέγχουν την αφόδευση) κατά τη διάρκεια της ημέρας.
2. Πολλά παιδιά ελέγχουν τους σφιγκτήρες και τη νύκτα.
3. Έχει κόψει την πιπίλα.
4. Τρώει τελείως ανεξάρτητα όλα τα γεύματα.
5. Ρουφάει με καλαμάκι.
6. Ντύνεται μόνο του με βοήθεια στις μπλούζες και τα κουμπώματα.

Λόγος

1. Εκτελεί 2 μη σχετικές εντολές στη σειρά.
2. Λέει το όνομα του.
3. Μιλάει για τις πρόσφατες εμπειρίες του.
4. Περιγράφει πως χρησιμοποιούμε μερικά γνώριμα του αντικείμενα.

 

4-5 ετών

Κίνηση

1. Το παιδί κάνει κουτσό.
2. Κατεβαίνει σκάλες, ένα πόδι σε κάθε σκαλί.
3. Χρησιμοποιεί ψαλίδι.
4. Κρατά μολύβι σχετικά καλά.
5. Μπορεί να ζωγραφίσει ένα άτομο (κεφάλι, χέρια, πόδια).

Κοινωνικότητα, Αντίληψη

1. Το παιδί μετράει μέχρι το δέκα.
2. Αναγνωρίσει 3-4 χρώματα.
3. Αναγνωρίζει σταυρούς, τρίγωνα, κύκλους, τετράγωνα.
4. Μπορεί να αντιληφθεί συναισθήματα όπως λύπη, θυμό, φόβο.
5. Ζητάει βοήθεια όταν δυσκολεύεται σε κάτι.
6. Έχει κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά έξω από τον χώρο του σπιτιού.
7. Ονομάζει 8 χρώματα και λέει το χρώμα αντικειμένου που του αναφέρουν.

Δραστηριότητες καθημερινής ζωής

1. Πλένει τα δόντια του μόνο του.
2. Ντύνεται τελείως ανεξάρτητα.
3. Κουμπώνει και ξεκουμπώνει μεγάλα κουμπιά.
4. Πηγαίνει στην τουαλέτα εγκαίρως, γδύνεται, σκουπίζεται, τραβάει το νερό και ξαναντύνεται χωρίς βοήθεια.

Λόγος

1. Εκτελεί 3 εντολές στη σειρά.
2. Χρησιμοποιεί το ‘θα’.
3. Χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις.
4. Δείχνει το παράλογο σε μια εικόνα.
5. Αφηγείται ένα γνωστό παραμύθι, χωρίς να βλέπει τις εικόνες για βοήθεια.

Αγγελική Κοντούκα, Εργοθεραπεύτρια